Właściwości czosnku — korzyści ze spożywania czosnku

Czosnek jest warzywem doskonale znanym w polskiej kuchni. Nie wszyscy lubią jego charakterystyczny zapach i ostry smak. Jednak z pewnością jest to dodatek, który warto zawierać w codziennych potrawach, ponieważ ma on wiele prozdrowotnych właściwości.

Dlaczego warto polubić czosnek i włączyć go do codziennej diety?

Udostępnij

Czy czosnek jest zdrowy?

Odpowiedź na zadane pytanie brzmi – zdecydowanie TAK! A wiadomo to już od starożytności. Ta pochodząca z Azji Środkowej roślina ma ponad 300 odmian, które z powodzeniem są uprawiane na całym świecie. 

Od wieków jest filarem medycyny ludowej i ziołolecznictwa wielu kultur. Czosnek można spożywać na surowo, jak i po obróbce. Osoby, które nie są w stanie znieść jego smaku i zapachu, wciąż mogą korzystać z dobroczynnych właściwości czosnku. Mogą przyjmować go m.in. w formie granulowanej lub w postaci preparatów, zawierających wyciąg z czosnku. 

Czosnek i jego właściwości, źródło wielu cennych składników

Czosnek pospolity jest popularną przyprawą, która dzięki swojemu charakterystycznemu smakowi i aromatowi wzbogaca potrawy i dania. Jednak Allium sativum jest również cenionym surowcem prozdrowotnym.

Tajemnica jego korzystnych właściwości kryje się w składzie – zawiera on bowiem ponad 100 substancji aktywnych, w tym²:

• mikro i makroelementy (wapń, fosfor, mangan, cynk, potas i selen),
• witaminy (A, C, D i witaminy z grupy B),
• błonnik pokarmowy,
• flawonoidy i lotne związki siarki (np. allicynę),
• fitosterole i polifenole,
• enzymy (np. allinazę i peroksydazę),
• kwasy organiczne.

To właśnie z tych powodów warto zaprzyjaźnić się z czosnkiem w codziennej diecie.

Czosnek — działanie

Prozdrowotne działanie czosnku wynika wprost z zawartych w nim składników i ich wpływu na organizm^2,4:

• allicyna – substancja, która odpowiada za ostry zapach i smak surowego czosnku, wykazuje działanie przeciwgrzybicze, przeciwpasożytnicze i przeciwwirusowe. Wpływa korzystnie także na elastyczność skóry i poprawia mikrokrążenie we wszystkich jej warstwach,
• selen i witamina E – działając wspólnie, mają zdolność neutralizowania wolnych rodników, opóźniając procesy starzenia się komórek,
• związki siarki – lotne związki siarki, których trudno się pozbyć z oddechu po spożyciu czosnku mogą chronić komórki przed niekorzystnym działaniem wolnych rodników,
• olejki eteryczne – ich prozdrowotny wpływ może wspierać walkę organizmu z infekcjami. Dodatkowo ułatwiają odkrztuszanie wydzieliny z górnych dróg oddechowych i udrażniając nos, a także działają napotnie i rozgrzewająco,
• ajoen – jeden z produktu rozpadu alliny utrudnia rozwój bakterii w ranach i tworzenie przez nie biofilmu, co może przyspieszać gojenie,
• fitosterole i polifenole – wspierają prawidłową regulację hormonalną,
• witamina C – czosnek to nie tylko zastrzyk dla wsparcia odporności, dzięki bogactwu witaminy C, ale również lepsze wchłanianie cynku, który ma ogromne znaczenie dla prawidłowego działania układu odpornościowego.

Dodatkowo czosnek wykazuje pewne właściwości antyzakrzepowe, rozrzedzając krew i zmniejszając lepkość krwinek (ajoen), a także może wpływać na śródbłonek naczyń krwionośnych, sprzyjając ich rozkurczaniu (dzięki zawartości sulfotlenku disiarczku diallilu). 

Inną z właściwości czosnku jest wpływ na zmniejszenie aktywności enzymów biorących udział w przemianach kwasów tłuszczowych, co wpływa obniżająco na poziom cholesterolu LDL w organizmie⁵.

Jest on pomocny także dla osób próbujących zrzucić zbędne kilogramy. Regularne spożycie czosnku może wpłynąć korzystnie na produkcję żółci i usprawnić jej przepływ, jak również zwiększyć wydzielanie soków trawiennych, co może przyspieszyć procesy trawienne.

Na co pomaga czosnek?

Czosnek ma korzystny i prozdrowotny wpływ na wiele organów i układów ludzkiego organizmu. 

Włączenie go do codziennej diety – czy to w surowej postaci, czy też w formie tabletek i wyciągów może mieć korzystny wpływ w wielu obszarach:

• działanie przeciwbakteryjne  – jest ono porównywalne do wpływu, jaki wywierają na organizm niektóre antybiotyki (np. tetracykliny czy penicylina). Wspiera organizm w walce z infekcjami bakteryjnymi, nawet w przypadku tak opornych bakterii, jak Staphylococcus aureus, Streptococcus, Streptococcus faecalis, Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae i Streptococcus pneumoni⁴. 
• działanie przeciwwirusowe – czosnek może być pomocny nie tylko w zwalczaniu wirusów grypy typu A i B, ale jego skuteczność potwierdzono również w przypadku zakażeń wirusem cytomegalii, opryszczki, czy wirusowego zapalenia płuc⁴,
• działanie przeciwgrzybicze – wspiera walkę organizmu zwłaszcza w przypadku grzybów tj. Candida albicans, Trichophyton, Cryptococcus, Aspergillus, Trichosporon czy Rhodotorula, hamując ich namnażanie⁷,
• obniżanie poziomu cholesterolu – korzystny wpływ czosnku na obniżenie poziomu cholesterolu LDL wpływa na zmniejszenie powstawania płytki miażdżycowej, a tym samym ochronę układu sercowo-naczyniowego przed dolegliwościami związanymi z miażdżycą (np. nadciśnienie, udary, zatory)³,
• ochrona układu sercowo – naczyniowego – wpływ na rozluźnienie ścian naczyń krwionośnych może przeciwdziałać nadciśnieniu, udarom i zawałom serca, a jego właściwości antykoagulacyjne zmniejszają ryzyko wystąpienia zakrzepów i związanych z nimi dolegliwości^3,5,
• wsparcie odporności – czosnek nie tylko może zmniejszyć częstość zapadalności na infekcje, ale także skrócić czas ich trwania. Jego działanie przeciwzapalne, rozgrzewające i napotne wspiera organizm w infekcji, a wpływ olejków eterycznych i związków siarki na górne drogi oddechowe ułatwia odkrztuszanie wydzieliny podczas kaszlu i pomaga udrożnić zatkany nos⁸,
• regulacja hormonalna – fitohormony zawarte w czosnku pomagają utrzymać prawidłowy poziom estrogenów w takich stanach, jak PCOs, przedwczesne wygasanie czynności jajników czy menopauza, wpływając na łagodzenie objawów wynikających z ich niedoboru⁶.

Czosnek charakteryzuje się korzystnym wpływem, widocznym w wielu obszarach zdrowotnych organizmu. Choć najczęściej stosowany jest podczas infekcji, warto spożywać go przez cały rok, by umożliwić jego korzystne oddziaływanie nie tylko w zakresie odporności, ale także na inne układy i organy.

Czosnek — przeciwwskazania. Kiedy na niego uważać?

Ponieważ spożywanie czosnku nie pozostaje obojętne dla organizmu, również dla niego istnieją pewne przeciwwskazania. Kto nie powinien go jadać?

Należy bardzo uważać w przypadku takich dolegliwości, jak⁸:

• zaburzenia krzepliwości krwi – osoby chorujące na hemofilię, chorobę von Willebranda, a także przyjmujące leki przeciwzakrzepowe (np. warfarynę, acenokumarol lub aspirynę) powinny do czosnku podchodzić bardzo ostrożnie, ponieważ może on wydłużyć czas krzepnięcia krwi. Z tego powodu także osoby bez zaburzeń krzepliwości, ale oczekujące na zabieg chirurgiczny powinny ograniczyć jego spożycie do minimum,
• ciężkie choroby wątroby – związki zawarte w czosnku mogą prowadzić do zaostrzenia objawów,
• choroba wrzodowa – czosnek może powodować dalsze podrażnienia błony śluzowej żołądka i pogłębienie dolegliwości związanych z chorobą,
• gazy i wzdęcia – podobnie, jak inne rośliny cebulowe, czosnek ma właściwości wzdymające, dlatego osoby cierpiące na nadprodukcję gazów, powinny ograniczyć jego ilość w diecie.

Również osoby, które mają zbyt niskie ciśnienie tętnicze, nie powinny spożywać czosnku, ze względu na jego właściwości hipotoniczne (obniżające ciśnienie).

W jakiej postaci spożywać czosnek?

Najprostszą i najskuteczniejszą metodą dla zachowania wszystkich właściwości czosnku jest spożywanie go na surowo, po uprzednim zmiażdżeniu. Rozerwanie komórek sprawia, że zawarta w czosnku allina przekształca się w allicynę, co umożliwia wykorzystanie wszystkich prozdrowotnych właściwości tego związku³.

W trakcie gotowania czosnek traci niektóre ze swoich właściwości (zwłaszcza bakteriobójcze), jednak marynowanie pozwala zachować większość z nich, z przy okazji łagodzi ostry smak i aromat ząbków.

Osoby, które nie mogą znieść charakterystycznego zapachu i smaku czosnku, mogą skorzystać z szerokiej gamy produktów na jego podstawie – od tabletek, przez kapsułki z wyciągami czy syropy. Wsparciem może być m.in. suplement Mӧller’s Serce, który zawiera odpowiednią dawkę czosnku, a także inne składniki, m.in.kwasy Omega-3. 

Właściwości zdrowotne czosnku — podsumowanie

Czosnek nie bez powodu jest jedną z najbardziej rozpowszechnionych roślin na świecie. Medycyna ludowa z każdego zakątka globu uwzględnia to niepozorne warzywo w swoich zaleceniach. Dlatego dobrze jest włączyć czosnek co codziennego jadłospisu, pamiętając jednak, że jego prozdrowotne właściwości będą miały znaczenie jedynie wespół z prawidłowo zbilansowaną dietą i zdrowym trybem życia.

Bibliografia:

1. Dymarska, E., Grochowalska, A., Krauss, H., & Chęcińska-Maciejewska, Z. (2016). Naturalne modyfikatory odpowiedzi immunologicznej. Problemy Higieny i Epidemiologii, 97(4), 297-307.
2. Ansary, J., Forbes-Hernández, T. Y., Gil, E., Cianciosi, D., Zhang, J., Elexpuru-Zabaleta, M., … & Battino, M. (2020). Potential health benefit of garlic based on human intervention studies: A brief overview. Antioxidants, 9(7), 619.
3. Kania-Dobrowolska, Małgorzata, et al. „Imbir i czosnek–surowce roślinne obniżające poziom cholesterolu i glukozy.” Postępy Fitoterapii 21.3 (2020): 169-176.
4. Goncagul, Gulsen, and Erol Ayaz. „Antimicrobial effect of garlic (Allium sativum).” Recent patents on anti-infective drug discovery 5.1 (2010): 91-93.
5. Wang, H. P., Yang, J., Qin, L. Q., & Yang, X. J. (2015). Effect of garlic on blood pressure: A meta‐analysis. The Journal of Clinical Hypertension, 17(3), 223-231.
6. Jafari, F., Khalilzadeh, S., & Nejatbakhsh, F. (2023). Therapeutic effects of garlic (Allium sativum) on female reproductive system: A systematic review. Heliyon.
7. Fufa, Bulti Kumera. „Anti-bacterial and anti-fungal properties of garlic extract (Allium sativum): A review.” Microbiology Research Journal International 28.3 (2019): 1-5.
8. Subroto, E., Cahyana, Y., Tensiska, M., Lembong, F., Filianty, E., Kurniati, E., … & Faturachman, F. (2021). Bioactive compounds in garlic (Allium sativum L.) as a source of antioxidants and its potential to improve the immune system: a review. Food Res, 5(6), 1-11.
9. Bojarowicz, Halina, and Paulina Dźwigulska. „Suplementy diety. Część III. Interakcje suplementów diety z lekami.” Hygeia Public Health 47.4 (2012): 442-447.