Obniżona odporność – w jaki sposób rozpoznać problem?

Układ immunologiczny odpowiada za ochronę organizmu przed czynnikami biologicznymi, takimi jak bakterie i wirusy, które mogą przyczyniać się do infekcji. Dzięki prawidłowemu funkcjonowaniu układu odpornościowego, nie każdy kontakt z potencjalnym czynnikiem szkodliwym, kończy się osłabieniem i chorobą. Obniżona odporność organizmu może powodować zmniejszoną reakcją mechanizmów obronnych na czynniki chorobotwórcze. Organizm demonstruje niewydolność układu immunologicznego dając szereg objawów, które uniemożliwiają prawidłowego funkcjonowanie organizmu. W jaki sposób rozpoznać problem? Podpowiadamy, jak zadbać o zdrowie, jak wzmocnić odporność dziecka oraz jak wzmocnić układ immunologiczny u dorosłych.

Udostępnij

Czym jest układ immunologiczny i co oznacza, że jest osłabiony?

Układ immunologiczny, zwany również odpornościowym, to podstawowa broń organizmu w walce z bakteriami, wirusami i innymi patogenami. Umożliwia człowiekowi prawidłowe funkcjonowanie w środowisku, w którym roi się od zagrożeń mikrobiologicznych.
Ten zespół narządów i procesów, dzięki którym organizm jest w stanie rozpoznać atakujący patogen i odróżnić go od własnych komórek organizmu, a następnie przedsięwziąć środki, umożliwiające jego eliminację.
Na układ immunologiczny człowieka składają się¹

• grasica i szpik – to tutaj dojrzewają limfocyty T, podstawowe komórki układu immunologicznego. Gdy grasica zanika wraz z wiekiem, to szpik zajmuje się produkcją tych komórek;
• śledziona – odpowiada za produkcję takich przeciwciał, jak monocyty i limfocyty,
• węzły chłonne – filtrują i oczyszczają limfę, usuwając z niej drobnoustroje i martwe lub nieprawidłowe komórki,
• migdałki – znajdujące się tutaj grudki limfatyczne umożliwiają namnażanie się komórek odpornościowych,
• tkanka limfatyczna przewodu pokarmowego – stanowi największe skupisko limfocytów w ludzkim organizmie.

Warto wspomnieć o tym, że wyróżnia się dwa rodzaje odporności:

• odporność wrodzona – posiadana od początku życia. To podstawowy typ odporności ogólnej, która nie jest skierowana przeciwko konkretnym patogenom i stanowi pierwszą linię obronną organizmu przed zakażeniami,
• odporność nabyta – powstaje na skutek wcześniejszego kontaktu z antygenem, zarówno na skutek zakażenia, jak i po przyjęciu szczepionki.

Osłabienie układu odpornościowego, czyli potocznie słaba lub niska odporność to stan, w którym układ immunologiczny nie pracuje prawidłowo, przez co wzrasta ryzyko infekcji, a także wydłuża się czas dochodzenia do zdrowia w przypadku zachorowania.

Słaby układ immunologiczny — objawy

Organizm o obniżonej odporności manifestuje swoją niewydolność, dając szereg objawów. Sygnałami, które mogą wskazywać na słabą odporność organizmu, są:

• chroniczne zmęczenie powodujące zaburzenia koncentracji i problemy z pamięcią;
• złe samopoczucie;
• ból głowy o silnym natężeniu;
• częste infekcje, takie jak zapalenie zatok czy dziąseł²;
• problemy ze snem;
• powolne gojenie się ran;
• zaburzenia układu pokarmowego, takie jak ból brzucha, wzdęcia, biegunka;
• ból mięśni;
• alergie objawiające się wysypką, podrażnieniem skóry czy łzawieniem oczu;
• afty, pleśniawki, opryszczki.

W sytuacji notorycznego nawracania infekcji i innych objawów, mogących wskazywać na obniżoną odporność, należy skonsultować się z lekarzem rodzinnym. Diagnostykę niewydolności układu immunologicznego rozpoczyna się od morfologii krwi z rozmazem. W przypadku, gdy stan zdrowia pacjenta wymaga dalszych badań, kieruje się go do poradni specjalistycznej lub na oddział szpitalny. Wówczas wykonuje się badania laboratoryjne sprawdzające stężenie przeciwciał. Markerem laboratoryjnym, wskazującym na słaby immunologiczny będzie m.in. niski poziom limfocytów. W przypadku konkretnych patogenów oblicza się również poziom konkretnych przeciwciał w celu ustalenia siły odpowiedzi immunologicznej na dany patogen.

Symptomów wskazujących na obniżoną odporność nie należy lekceważyć, bowiem mogą one doprowadzić do ciężkich powikłań.

Przyczyny obniżonej odporności

Niska odporność to stan wywołany nieprawidłowym funkcjonowaniem układu immunologicznego. Przybiera ona często postać częstych infekcji i ogólnego osłabienia organizmu.

Słaby układ odpornościowy może mieć najróżniejsze przyczyny. Częstym powodem jest nieodpowiedni tryb życia, związany z nadmiernym stresem i przepracowaniem, które wpływają na przemęczenie organizmu i spadek ogólnej kondycji.
Co wpływa na obniżenie odporności?³

Długotrwały stres

System immunologiczny jest połączony z układem nerwowym. Dlatego też takie czynniki jak stres, presja czy przygnębienie, wpływają negatywnie na odporność. Kortyzol produkowany w sytuacjach stresogennych sprawia, że liczba białych ciałek krwi ulega zmniejszeniu⁴, a zdolność organizmu do produkcji przeciwciał spada.

Nadmiar obowiązków

Nieustanna praca i nadmiar obowiązków to częste przyczyny wycieńczenia organizmu. W efekcie czego układ odpornościowy zaczyna mniej wydajnie pracować, a jego zdolność niszczenia chorobotwórczych drobnoustrojów maleje. A przecież komórki odpornościowe również potrzebują odpoczynku. 

Brak aktywności fizycznej

Aktywność fizyczna pozytywnie wpływa na układ immunologiczny⁵ poprzez pobudzanie produkcji białych ciałek krwi. Wspiera także proces termoregulacji, będący podstawą tzw. hartowania organizmu. Osoby o znikomym ruchu będą bardziej podatne na infekcje i osłabienie organizmu.

Brak snu

Niedobór snu może zaburzać prawidłowe funkcjonowanie systemu immunologicznego. Wpływa również na obniżenie produkcji limfocytów i ich efektywność w niszczeniu drobnoustrojów. Osoby, które nie wysypiają się, będą bardziej podatne na infekcje. Szacuje się, że 7-8 godzin⁶ spokojnego snu zapewni odnowę komórek odpornościowych.

Nieprawidłowa dieta

Nieregularne posiłki i wysokoprzetworzona żywność, pozbawiona wartościowych składników odżywczych, przyczyniają się do zmniejszenia aktywności komórek odpornościowych⁷, w efekcie czego organizm może być bardziej podatny na infekcje.

Nadużywanie używek

Używki⁸ takie jak kawa, alkohol czy papierosy przyczyniają się do niszczenia witaminy A, B, C, E oraz mikroelementów, które pomagają zwalczać wolne rodniki. Wysokoprocentowe alkohole mogą osłabiać komórki odpornościowe. Podczas palenia papierosów w organizmie pojawiają się wolne rodniki. Co więcej, nikotyna podrażnia śluzówki, w efekcie czego zarazki łatwiej wnikają do organizmu.

Zażywanie antybiotyków

Przyjmowanie antybiotyków przyczynia się do zaburzeń naturalnej flory przewodu pokarmowego i wpływa na osłabienie układu immunologicznego. Warto pamiętać, że antybiotyki są skuteczne wobec określonych chorób i trzeba je przyjmować tylko wtedy, gdy jest to konieczne. Lekarze przypominają: im więcej stosujemy antybiotyków, tym słabszy mamy układ odpornościowy.

Stosowanie chemii

Regularne stosowanie chemicznych środków czystości może podrażniać naskórek i błony śluzowe, a także osłabiać florę bakteryjną, zapobiegającą rozwojowi chorób. Warto zastanowić się nad zastąpieniem chemicznych środków ich naturalnymi odpowiednikami. Spaliny, kleje, farby czy wysuszone powietrze również może negatywnie wpłynąć na układ immunologiczny.

Brak szczepień

Część społeczeństwa z uwagi na powikłania i nieprawdziwe informacje nie poddaje się szczepieniom. Większość lekarzy zaleca jednak przyjmowanie szczepień obowiązkowych⁹, bowiem stanowią one najlepszą metodę ochrony przed chorobami. Osoby, które po szczepieniach zachorują, odczuwają dolegliwości znacznie łagodniej i przechodzą chorobę bez powikłań.

Jak wzmocnić osłabiony organizm? 

Chcąc wspomóc organizm należy uważnie go obserwować i reagować, jeśli jakieś objawy wzbudzą nasz niepokój. Poprawa pracy układu odpornościowego jest zazwyczaj możliwa dzięki wprowadzeniu zmian w dotychczasowym stylu życia. Wówczas należytą uwagę trzeba poświęcić sposobowi odżywiania, odbudowie mikrobioty jelita, higienie snu i aktywności fizycznej. 

Co wpływa na wzmocnienie odporności? Odpowiednia ilość warzyw i owoców to naturalne preparaty na wzmocnienie organizmu. Zbilansowana dieta powinna składać się z produktów bogatych w witaminy i minerały. Równie istotne jest picie wody. Zaleca się również rezygnację z używek.

W procesie odbudowy układu immunologicznego istotny jest odpoczynek. On również odgrywa ogromną rolę na wzmocnienie osłabionego organizmu. Ryzyko infekcji wzrasta, gdy nieustannie towarzyszy nam zmęczenie i stres, które przyczyniają się do niszczenia flory bakteryjnej. Organizm potrzebuje czasu na regenerację, dlatego zaleca się około 7 godzin snu dziennie w dobrze wywietrzonym pomieszczeniu.

Warto zatem włączyć w plan dnia codzienny relaks – może być to spokojny spacer, chwila medytacji, parę minut z książką czy może po prostu czas spędzony na ulubionym hobby. Regularny odpoczynek połączony z chwilą dla siebie pomogą obniżyć poziom stresu i wynikające z niego podwyższone stężenie kortyzolu, które ma niekorzystny wpływ na układ immunologiczny i odporność organizmu.

Osoby ze stwierdzonym niedoborem odporności powinny unikać zgromadzeń i przestrzegać zasad higieny osobistej. Rekomenduje się poddanie szczepieniom profilaktycznym. A jakie suplementy na odporność?¹⁰ Pracę układu odpornościowego może wesprzeć doraźne przyjmowanie witaminy D, kwasów tłuszczowych omega-3, tranu czy probiotyków.

Tran na odporność dla dzieci jest również bardzo dobrym rozwiązaniem. W sytuacji nawracania infekcji i innych objawów, mogących sugerować obniżoną odporność należy skonsultować się z lekarzem rodzinnym w celu specjalistycznej diagnozy.

^{1, 2, 10} https://www.medicalnewstoday.com/articles/324930
^{3, 4, 7} https://www.health.harvard.edu/staying-healthy/how-to-boost-your-immune-system
^{5, 6, 8, 9} https://www.webmd.com/diet/ss/slideshow-strengthen-immunity