Odporność u niemowląt – jak ją wspierać?

Rozwój układu odpornościowego u dziecka to długotrwały proces, podczas którego organizm stopniowo zwiększa możliwości obronne przed drobnoustrojami. Proces kształtowania odporności rozpoczyna się w trakcie życia płodowego. Od trzeciego trymestru ciąży przeciwciała są przekazywane z matki na dziecko przez łożysko. Jednakże układ immunologiczny niemowląt nie jest tak silny jak u osób dorosłych, dlatego też w pierwszych miesiącach po porodzie przeciwciała są dostarczane dziecku w mleku matki. W efekcie czego odporność dziecka jest od niego zależna. Jak więc wspomóc odporność u niemowląt? Podpowiadamy, jakimi metodami wesprzeć pracę układu immunologicznego niemowlaka.  

Udostępnij

Odporność u niemowląt. Jak rozwija się układ immunologiczny w pierwszych latach życia dziecka?

Rozwój układu odpornościowego niemowlaka rozpoczyna się w trakcie życia płodowego. W trzecim trymestrze ciąży przeciwciała przekazywane z matki na dziecko za pośrednictwem łożyska. Po porodzie przeciwciała i wartości odżywcze znajdujące się w mleku kobiecym lub mleku modyfikowanym, dostarczane są dziecku doustnie. Mleko matki zawiera substancje o działaniu pobudzającym układ odpornościowy. Pozytywnie wpływa na mikroflorę jelit i przyczynia się do obniżenia ryzyka wystąpienia alergii. A kiedy należy rozszerzać dietę niemowlaka? Po upływie sześciu miesięcy życia zapotrzebowanie na żelazo i inne składniki odżywcze ulega znacznemu zwiększeniu, dlatego zaleca się włączenie pokarmów stałych do menu dziecka^[1].

Nowe produkty w diecie, czyli jak rozszerzać dietę niemowlaka

Proces rozszerzania diety niemowlaka należy rozpocząć od wprowadzenia warzyw i owoców do menu. Kolejnym etapem jest spożywanie zbóż w formie kasz i ryżu. W sytuacji, gdy w menu dziecka znajdują się już warzywa, owoce i produkty zbożowe, warto rozszerzyć je o mięso, ryby i jajka. Z mięs rekomenduje się podawanie mięsa drobiowego, takiego jak kurczak czy indyk. Zalecana początkowa dawka mięsa wynosi od 15 g do 25 g w 12 miesiącu życia. Ryby będące źródłem cennych witamin i minerałów na początku można podawać od jednego do dwóch razy w tygodniu. W menu przy diecie niemowlaka mogą znaleźć się również naturalne przetwory mleczne. Chcąc zwiększyć wartość odżywczą posiłków można do nich dodawać masło lub oleje roślinne. W diecie niemowlaka należy unikać solenia, słodzenia i smażenia potraw. Zaleca się używania naturalnych ziół i przypraw. Warto zadbać o to, aby produkty uzupełniające dietę stanowiły źródło cynku, żelaza oraz witamin A i C^[2].

Odporność u niemowląt a dieta mamy karmiącej. Jakie składniki powinny znaleźć się w menu matki?

Odporność niemowlaka zależy od poziomu odporności i świadomości żywieniowej matki. W efekcie czego odpowiednia suplementacja i dieta kobiety w ciąży oraz jadłospis matki karmiącej w pierwszych miesiącach życia malucha, może przyczynić się do wzmocnienia układu immunologicznego dziecka. Jakie składniki i wartości powinna zawierać dieta kobiety w ciąży i matki karmiącej? Czego nie jeść karmiąc piersią?

Zrównoważona dieta po porodzie i przy karmieniu piersią powinna opierać się na Piramidzie Żywienia^[3]. Zaleca się spożycie od 4 do 5 posiłków dziennie w regularnych odstępach czasowych. Podstawę zbilansowanej diety stanowią warzywa i owoce. Szacuje się, że dieta powinna składać się z minimum 400 g warzyw i owoców na dobę. Są źródłem takich składników jak: woda, węglowodany, błonnik, witaminy i składniki mineralne. W trakcie procesu wzmacniania organizmu rekomenduje się spożywanie warzyw i owoców, będących źródłem witaminy C, która przyczynia się do zmniejszania podatności na zachorowania. Znajduje się m.in. w brokułach, porzeczkach czy natce pietruszki. Ważną rolę w procesie wzmacniania układu odpornościowego odgrywa woda, odpowiadająca za termoregulację i usuwanie toksyn z organizmu. Szacuje się, że powinno się spożywać 30 ml wody na 1 kg masy ciała.

Piramida Żywieniowa uwzględnia także produkty zbożowe, będące źródłem błonnika i węglowodanów.  Odpowiednio skomponowana dieta matki karmiącej powinna dostarczać 25 g błonnika dziennie. Jego źródło stanowią: kasza gryczana, pieczywo żytni i otręby. Węglowodany stanowią źródło energii. Szacuje się, że odpowiednia dieta powinna gwarantować spożycie węglowodanów na poziomie od 45 do 65 proc. energii. Występują w płatkach owsianych, otrębach, makaronie i ryżu. Podczas karmienia piersią nie powinno się jeść niektórych produktów zbożowych – chodzi głównie o ciastka i inne tego typu słodycze. Alternatywy pełnoziarniste sprawdzą się lepiej niż tradycyjne potrawy mączne.

Co jeszcze jeść podczas karmienia piersią? Istotnym składnikiem zrównoważonej diety jest nabiał, będący źródłem białka i wapnia. Białko wspomaga pracę układu nerwowego. Zaleca się dobowe spożywanie białka w przeliczeniu 0,9 g na 1 kg masy ciała. Z kolei wapń to pierwiastek budulcowy kości i zębów. Produktami bogatymi w białko i wapń są: mleko i przetwory mleczne.

W diecie kobiety w ciąży i karmiącej matki powinno znaleźć się mięso i ryby. Stanowią one cenne źródło witamin z grupy B i kwasów tłuszczowych omega-3. Rekomenduje się, aby do codziennego menu włączyć nasiona roślin strączkowych i ograniczyć spożywanie czerwonego mięsa. Mięso z kurczaka i indyka zawiera nie tylko mniej tłuszczu, ale posiada więcej nienasyconych kwasów tłuszczowych.

W Piramidzie Żywieniowej znalazły się również tłuszcze. W codziennym menu powinny znaleźć się zarówno tłuszcze roślinne, jak i zwierzęce. Zaleca się, aby w diecie przeważały tłuszcze roślinne, takie jak oliwa z oliwek czy olej rzepakowy, bowiem są źródłem kwasów omega-3. Z kolei tłuszcze zwierzęce dostarczają nasycone kwasy tłuszczowe, których nadmierne spożycie może przyczynić się do wzrostu stężenia cholesterolu we krwi. Warto jednak mieć na uwadze, że dieta po cesarce musi być lekkostrawna. W tym wypadku lepiej uważać na tłuszcze, szczególnie dania smażone, oraz całkowicie zrezygnować z roślin wzdymających (kapusta, rośliny strączkowe, szpinak, cebula).

Organizm kobiet w ciąży i karmiących matek potrzebuje określonych witamin i mikroelementów, które wpływają nie tylko na zdrowie matki, ale i prawidłowy rozwój dziecka. Część składników dostarczana jest wraz z pokarmem. Niekiedy ilości te nie zaspokajają dziennego zapotrzebowania, w efekcie czego należy rozpocząć suplementację. W menu powinny się znaleźć witaminy A, B9, C, D3, E, K oraz kwasy tłuszczowe omega-3. Warto zadbać, aby w diecie nie zabrakło produktów bogatych w żelazo, selen, wapń, magnez i cynk^[4].

Jak wzmocnić odporność u niemowlaka?

Układ immunologiczny najintensywniej kształtuje się w ciągu pierwszych 3 lat życia. Proces ten trwa nawet do 12. roku życia. Dziecko w tym czasie dynamicznie się rozwija i potrzebuje niezbędnych składników odżywczych. Wpływ żywienia jest istotny od małego, dlatego tak ważna jest dieta niemowlaka i dziecka. Najbardziej skutecznym sposobem na kształtowanie i wzmacnianie odporności niemowlaka jest zbilansowana dieta matki, która wpływa na zawartość odżywczą mleka. 

Z czasem dużą rolę w procesie wzmacniania układu odpornościowego niemowlaka odgrywa dieta dziecka, która powinna dostarczać niezbędnych witamin i minerałów. Równie istotnym czynnikiem jest odpowiednia ilość snu oraz właściwa higiena. Niemowlęta powinny spać od 12 do 16 godzin na dobę. Właściwa higiena to nic innego jak staranna pielęgnacja i uczenie zdrowych nawyków, które przyczynią się do zmniejszenia ryzyka przenoszenia drobnoustrojów. 

Co jest jeszcze polecane na odporność niemowlaka? Zaleca się zrezygnowanie z stwarzania sterylnych warunków, bowiem mogą się one przyczynić do osłabienia odporności u malucha i zwiększenia podatności na choroby. Wskazane jest tzw. hartowanie organizmu, dlatego rekomenduje się minimum godzinne spacery na świeżym powietrzu. W ten sposób organizm dziecka nauczy się obcować ze zmianami temperatur i pogody. Warto zadbać o adekwatny ubiór dziecka w celu uniknięcia wychłodzenia lub przegrzania organizmu. 

W trosce o prawidłowy rozwój układu immunologicznego niemowlaka należy wyeliminować ze środowiska dziecka dym tytoniowy. Przyczynia się do zwiększenia szans na wystąpienie infekcji dróg oddechowych i chorób przewlekłych. Niezawodnym sposobem na wzmocnienie odporności niemowlaka są także szczepienia profilaktyczne. Po ich otrzymaniu organizm uczy się wytwarzać mechanizmy obronne. Układ odpornościowy można wesprzeć za pomocą suplementacji witamin i minerałów. 

Warto jednak pamiętać, że uzupełnianie niezbędnych wartości jest konieczne w sytuacji ich niedoboru, w trakcie leczenia chorób czy podczas stosowania diet ubogich w wartościowe składniki. Decyzja o wprowadzeniu suplementacji składników odżywczych należy do pediatry. Zaleca się nie podawać dzieciom poniżej 3. roku życia żadnych witamin i minerałów bez konsultacji z lekarzem, bowiem przedawkowanie niektórych z nich może wywołać niepożądane efekty uboczne^[5].

^[1] https://www.publichealth.hscni.net/sites/default/files/Weaning%20Polish_0.pdf
^[2] https://ncez.pzh.gov.pl/dzieci-i-mlodziez/rozszerzanie-diety-niemowlat/
^[3] https://ncez.pzh.gov.pl/abc-zywienia/zasady-zdrowego-zywienia/piramida-zdrowego-zywienia-i-aktywnosci-fizycznej-dla-osob-doroslych-2/ 
^[4] https://imid.med.pl/images/do-pobrania/Zywienie_niemowlat_www.pdf 
^[5] https://enel.pl/enelzdrowie/rozwoj-dziecka/6-sposobow-jak-od-dbac-o-zdrowie-i-odpornosc-dziecka