Na co działa witamina A? Właściwości, występowanie, funkcje

Funkcje witaminy A są bardzo istotne dla prawidłowej pracy organizmu¹. Wspiera ona prawidłowy rozwój i pracę narządu wzroku. Uszczelnia błony komórkowe, zwiększając odporność na infekcje, a także wspiera zdrowie skóry włosów i paznokci. Jak zadbać o prawidłowy poziom tej witaminy i dlaczego należy uważać z suplementacją?

Udostępnij

Właściwości witaminy A. Dlaczego jest potrzebna w organizmie?

Witaminy są składnikami niezbędnymi dla prawidłowej pracy ludzkiego organizmu. Witamina A z kolei jest jedną z ważniejszych². Dlaczego?

• buduje i chroni narząd wzroku, wpływając na jakość widzenia;
• buduje nabłonek i ściany komórkowe, sprzyja szybkiej regeneracji komórek;
• wzmacnia układ immunologiczny, tworząc barierę przeciwko patogenom;
• wpływa na prawidłowy stan skóry, włosów i paznokci;
• pobudza szpik kostny do produkcji erytrocytów;
• wspiera prawidłową potencję.

Warto pamiętać o tym, że pod nazwą “witamina A” mieści się kilka związków chemicznych z grupy karotenoidów – m.in. retinol i beta-karoten. To retinol uznaje się za najważniejszą spośród tych substancji, jednak i beta-karoten nie jest bez znaczenia dla organizmu.

Witamina A dla zdrowego wzroku

Witamina A jest silnym antyoksydantem. Dodatkowo wpływa ona zarówno na stan i działanie siatkówki oka, jak i na prawidłową budowę jego wierzchnich warstw – rogówki i spojówki³. Optymalny poziom tej witaminy zapewnia właściwą percepcję fotoreceptorów siatkówki. Dotyczy to zwłaszcza pręcików, odpowiedzialnych za dobre widzenie w słabym świetle.

Prawidłowy poziom witaminy A sprawia, że rogówka i siatkówka oka są odpowiednio nawilżone i stanowią odpowiednią barierę ochronną dla wewnętrznych warstw oka.

Witamina A dla zdrowego wzroku

Ze względu na swoje właściwości⁴ regenerujące, odpowiedni poziom witaminy A jest kluczowy dla utrzymania prawidłowego stanu cery. Dzieci cierpiące na niedobory witaminy A będą miały suchą i łuszczącą się skórę. U dorosłych może dojść natomiast do rogowacenia naskórka i mieszków włosowych. 

Zauważalne będzie również trudniejsze gojenie się ran. Niedobór retinolu będzie także sprzyjał szybszemu powstawaniu zmarszczek i siwieniu włosów.

Witamina A dla silnej odporności

Ta witamina bierze udział w budowie nabłonka i błon komórkowych⁵. Z kolei nabłonek oraz błony komórkowe stanowią barierę ochronną przeciwko bakteriom, wirusom i innym patogenom. Ze względu na swoje działanie przeciwutleniające witamina A jest znana ze swojego działania przeciwzapalnego. Odgrywa znaczącą rolę w regulacji odpowiedzi komórkowej organizmu i humoralnych procesów odpornościowych.

Niedobór lub nadmiar witaminy A – co je powoduje?

Dzienne zapotrzebowanie na witaminę A wynosi:

• dorośli: 700 µg kobiety i 900 µg mężczyźni
• dzieci: od 300 do 900 µg w zależności od wieku.

Zapotrzebowanie to będzie zwiększało się w okresie wzmożonego stresu lub infekcji.

Co powoduje niedobór lub nadmiar witaminy A w organizmie?

Najczęściej zła dieta, uboga w podstawowe produkty. Do najczęściej spotykanych objawów awitaminozy należą:

• problemy ze wzrokiem (głównie ślepota zmierzchowa, czyli pogorszone widzenie w okresach niedoboru światła);
• wysychająca rogówka i spojówka oka;
• sucha, rogowaciejąca skóra;
• zahamowanie wzrostu u dzieci;
• pogorszona kondycja włosów i paznokci;
• częste biegunki.

Witamina A jest jedną z tych witamin, w przypadku których zbyt wysoki poziom w organizmie może prowadzić do poważnych zaburzeń. Najczęściej powodem hiperwitaminozy jest również nieprawidłowa dieta, zbyt bogata w produkty zawierające retinol lub samodzielna próba szybkiej suplementacji. 

Do objawów przedawkowania witaminy A należą:

• drażliwość i nadpobudliwość;
• problemy gastryczne: wymioty, nudności, biegunki;
• bóle głowy, mięśni i stawów;
• powiększenie wątroby i śledziony wraz z zaburzeniami ich pracy;
• żółto zabarwione zmiany skórne;
• świąd;
• światłowstręt.

Hiperwitaminoza jest szczególnym zagrożeniem dla kobiet w ciąży. Może bowiem prowadzić do poronień, wad wrodzonych płodu i komplikacji okołoporodowych⁶.

Warto przeczytać: Co wpływa na prawidłowy rozwój mózgu dziecka?

W czym występuje witamina A? Najpopularniejsze źródła

Ze względu na fakt, że witamina A jest magazynowana w wątrobie, to właśnie ona jest najbogatszym źródłem tej witaminy. Mowa zarówno o wątróbce kurzej, wieprzowej, jak i wołowej. Produkty odzwierzęce są zdecydowanie jednym z jej lepszych źródeł.

Jednak warzywa i owoce, choć być może mniej zasobne w witaminę A, są źródłem bezpieczniejszym. Wynika to z faktu, że w roślinach witamina A ukryta jest pod postacią beta-karotenu, którego nie można przedawkować. Dlatego dzieciom i kobietom w ciąży zaleca się uzupełnić dietę o owoce i warzywa bogate w tą witaminę, takie jak jarmuż, szpinak, roszponka czy czerwona papryka.

Warto przeczytać: Co ma najwięcej witaminy A? Produkty, które warto włączyć do swojej diety!

Witamina A i jej suplementacja – czy jest potrzebna?

Dobowe zapotrzebowanie na witaminę A u osób dorosłych wynosi niecały gram. Jest to ilość, którą można dostarczyć wraz z pożywieniem, pod warunkiem posiadania odpowiednio zbilansowanej diety. W stanach zwiększonego stresu lub aktywnej infekcji można wspomóc zróżnicowaną dietę odpowiednim suplementem – na przykład tranem.

Tran Norweski zawiera nie tylko bogactwo witaminy A, ale również witaminę D oraz niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe Omega-3. Dzięki takiemu otoczeniu substancja lepiej się przyswaja, a suplementacja jest efektywniejsza. 

Bibliografia

• 1. Zaborska, A., J. Król, and A. Brodziak. „Witamina A–funkcje i znaczenie dla człowieka.” Przemysł Spożywczy 69.7 (2015): 36-38.
• 2. Alizadeh F., Bolhassani A., Khavari A., Bathaie S.Z., Naji T., Bigdoli S. A.: 2014. Retinoids and their biological effects against cancer. International Immunopharmacology, 18, 43-49.
• 3. JAKUBOWSKA, Danuta H. Oczy zwierciadłem duszy i stanu zdrowia. HERBALISM, 2020, 6.1: 120-129.
• 4. Bajcer, Marta, et al. „Wpływ witamin antyoksydacyjnych na skórę i ich znaczenie w kosmetologii.” WYŻSZA SZKOŁA INŻYNIERII I ZDROWIA 28 (2016).
• 5. Zasada, Malwina, and Aleksandra Adamczyk. „Witamina A. Budowa i mechanizm działania.” Kosmetologia estetyczna 5.7 (2018): 517-521.
• 6. Kapka-Skrzypczak, Lucyna, et al. „Dieta ciężarnej a ryzyko wad wrodzonych dziecka.” Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu 17.4 (2011).